Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony! Przeczyaj więcej na temat plików cookies.

Gora-gory

6 bear OleFROBERT Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) jest gatunkiem o ogromnych wymaganiach przestrzennych i niskim tempie reprodukcji. Jest przy tym bardzo wrażliwy na utratę i fragmentację siedlisk oraz zakłócenia ze strony człowieka, szczególnie zimą. Na aktualny zasięg gatunku bardzo istotny wpływ miało prześladowanie przez ludzi, dlatego też siedliska obecnie wykorzystywane przez niedźwiedzie niekoniecznie muszą być najbardziej odpowiednie dla tego gatunku. Obszary zajmowane przez niedźwiedzie muszą obfitować w preferowany przez nie pokarm, ale także dawać możliwość ukrycia się. W Europie, zasięg niedźwiedzi został ograniczony głownie do obszarów odległych od siedzib ludzkich i górzystych. Niedźwiedzie brunatne występujące w Polsce prawdopodobnie należą do tej samej linii genetycznej, którą stwierdzono na Słowacji, czyli do kladu obejmującego niedźwiedzie północno- i wschodnioeuropejskie (północna Skandynawia, kraje bałtyckie, wschodnia Rosja, północne Karpaty), azjatyckie oraz alaskańskie. U dorosłych osobników występuje wyraźny dymorfizm płciowy wyrażający się w rozmiarach ciała (samce są większe od samic). Osobnicza masa ciała zmienia się w znacznym zakresie w ciągu roku i pomiędzy kolejnymi latami. 37 bears TZK

Niedźwiedzie brunatne są wszystkożerne. Skład ich diety zmienia się w zależności od dostępności pokarmu i pory roku. W biogeograficznej skali, skład ten zależy od położenia (długość i szerokość geograficzna oraz wysokość nad poziomem morza) oraz warunków środowiska (temperatura i pokrywa śnieżna). W lasach strefy umiarkowanej dominuje pokarm roślinny i bezkręgowce, a w tundrze kręgowce. W niektórych regionach pokarm pochodzenia antropogenicznego (np. karma dla zwierzyny łownej, owoce z sadow) stanowi główny składnik niedźwiedziej diety. W cyklu rocznym niedźwiedzi wyróżnia się cztery stany fizjologiczne: sen zimowy, hipofagia, normalna aktywność i hyperfagia. Na dalekiej północy, sen zimowy może trwać nawet ponad 7 miesięcy, choć niektóre osobniki w cieplejszych regionach mogą być aktywne przez cały rok. Długość snu zimowego niedźwiedzi jest rożna w rożnych populacjach. Generalnie, im większa jest szerokość geograficzna tym dłuższy okres hibernacji. Ciężarne samice najwcześniej zakładają gawry i opuszczają je jako ostatnie. Czas trwania hibernacji zależy także od wieku osobników. Dorosłe samce jako ostatnie zapadają w sen zimowy i najwcześniej opuszczają gawry. Do połowy maja samice z młodymi pozostają stosunkowo blisko miejsca gawrowania. Chociaż niedźwiedzie wykazują wysoki stopień przywiązania do rejonów gawrowania, tylko wyjątkowo ponownie korzystają z tej samej gawry.

Okres godowy niedźwiedzi brunatnych zwykle rozpoczyna się na początku maja i trwa do lipca. Osobniki w wieku rozrodczym należące do obu płci kopulują wielokrotnie, często z wieloma partnerami. Młode rodzą się w trakcie snu zimowego, od grudnia do marca. W momencie urodzenia młode są nagie i ślepe. Ważą około 350–500 gram. Średnia wielkość miotu jest rożna w rożnych populacjach i wynosi 1,3–2,6 młodych. Młode z jednego miotu mogą być potomstwem rożnych ojców. Okres reprodukcyjny u samic może trwać od 3 do 29 roku życia, z największą wydajnością w wieku 8–9 lat. W większości populacji matka opiekuje się potomstwem przez 1,4 do 3,5 roku. Największa śmiertelność niedźwiedzi brunatnych występuje w pierwszym roku życia. Za jedną z głównych przyczyn śmiertelności młodych, przynajmniej w niektórych populacjach, uważane jest dzieciobójstwo ze strony samców. W większości populacji niedźwiedzi, główną przyczyną ich śmiertelności jest działalność człowieka. W naturze niedźwiedzie mogą żyć ponad 30 lat, w niewoli najstarszy samiec dożył 50 lat, a najstarsza samica 42 lata.

39 bears TZK Niedźwiedzie brunatne nie są zwierzętami terytorialnymi, a ich areały osobnicze nakładają się. Nakładanie się areałów jest największe w przypadku samic, zwłaszcza spokrewnionych ze sobą. Areały osobnicze samców są zwykle znacznie większe od areałów samic, jednak wielkości te różnią się znacznie pomiędzy populacjami. W Europie areały samców wynoszą od 128 km2 w Chorwacji do 1600 km2 w środkowej Szwecji, a dla samic odpowiednio od 58 km2 do 225 km2. Migrujące młode samce mogą mieć areały do 12 000 km2. W Skandynawii, samice w wieku 2 do 4 lat przenoszą się średnio 28 km od centrum areału, w którym się urodziły, podczas gdy 4 letnie samce oddalają się na średnią odległość 119 km. Maksymalny dystans migracji wynosił 467 km dla samców i 90 km dla
samic.

Fot. Tomasz Zwijacz-Kozica i Ole Frobert ©

Zmiany klimatu mają znaczący wpływ na nasze środowisko, a tym samym na nasze społeczeństwa i gospodarki. Działania, które mają ograniczyć emisje gazów cieplarnianych i zminimalizować skutki zmian klimatycznych zostały podjęte na poziomie krajowym i międzynarodowym. Zmiany klimatyczne są obecnie jednym z głównych globalnych zagrożeń dla różnorodności biologicznej. W powiązaniu z czynnikami niezwiązanymi z klimatem, zwłaszcza zmianami środowiskowymi powodowanymi działalnością człowieka, to jedno z najgroźniejszych zagrożeń i powodów ginięcia gatunków na Ziemi. Zrozumienie, jak gatunki reagują na zmiany klimatyczne jest kluczowe dla zachowania różnorodności biologicznej i zarządzania ekosystemami.

Istnieją znaczące różnice w reakcjach poszczególnych gatunków czy grup gatunków, a także różnice w tym jak różne regiony świata zostały dotknięte przez zmiany klimatyczne. Nowe gatunki kolonizują dotychczas chłodne regiony, podczas gdy niektóre gatunki arktyczne zmniejszyły swoje zasięgi występowania i obecnie zamieszkują wyższe szerokościach geograficznych i wyższe wysokości n.m.p. Obserwuje się zmiany fenologiczne wskazujące na wcześniejszą aktywność w okresie coraz wcześniejszej wiosny, np. wcześniejsze okresu rozmnażania się żab, zakładanie gniazd u ptaków, kwitnienie roślin czy rozwój pąków drzew, wcześniejsze przyloty ptaków i motyli. Zmiany takie mają oczywiście wpływ na poziomy troficzne i mogą spowodować „niedopasowania zasobów” na różnych poziomach producentów i konsumentów (np. cykle życiowe drapieżnikami i ich ofiar, roślinożernych owadów i ich roślin żywicielskich, owadów zapylających owadów i roślin żywicielskich), co ostatecznie może doprowadzić do spadku populacji. Poza zmianami zasięgu czy fenologii zaobserwowano również adaptacje do zmian klimatu w skali lokalnej, m.in. rozprzestrzenianie się młodych na większe obszary czy rozszerzenie diety na dotychczas nie przyjmowane pokarmy.

Wpływ zmian klimatycznych w borealnych i górskich ekosystemach w Europie wydaje się być oczywistym. W Szwecji tzw. „linia drzew” przesunęła się ku północy. Wiele gatunków roślin naczyniowych w regionach o klimacie umiarkowanym borealno-górskim rozszerza swój zasięg ku wyższym wysokościom n.p.m. Podczas gdy w regionie borealnym przewiduje się zanik niektórych gatunków roślin, w wielu obszarach górskich, m.in. w Karpatach obserwowana jest imigracja dotychczas nie obserwowanych tu roślin. Podejrzewa się, że notowany w ostatnich dekadach w Europie północnej i Skandynawii trend ku coraz cieplejszym zimom powodują zmniejszanie się rozmiarów samic jelenia szlachetnego (Cervus elaphus), co może wpłynąć na rozród i płodność gatunku. Podejrzewa się, że zmiany klimatyczne mogą doprowadzić do znaczącego zmniejszenie zasięgów rozmieszczenia niektórych gatunków ptaków w Fennoskandii, na co dodatkowo może wpłynąć obszar Oceanu Arktyczny stanowiący barierę w migracjach ku kierunkom północnym. Szacuje się, że zmiany klimatyczne w połączeniu z fragmentacją środowiska i kolejnymi barierami migracyjnymi mogą wpłynąć na zmniejszenie zasięgów około 30% europejskich gatunków ssaków.

Duże drapieżniki zamieszkujące północne szerokości geograficzne mogą stanowić dobre wskaźniki do obserwacji i zrozumienia obecnie zachodzących zmian klimatycznych i środowiskowych. Najlepszym przykładem jest niedźwiedź polarny, który był przedmiotem wielu badań na temat skutków zmian klimatu, i który stał się charakterystycznym symbolem topniejącej Arktyki. Jego gatunek siostrzany, niedźwiedź brunatny, może być również gatunkiem modelowym w badaniach nad skutkami zmian klimatycznych, zwłaszcza w ekosystemach borealnych i alpejskich. Niedźwiedź brunatny jest gatunkiem wszystkożernym, o niskim poziomie reprodukcji, przechodzącym w stan zimowego uśpienia (hibernacji). Ekologia, fizjologia i behawior niedźwiedzi brunatnych są w dużej mierze zależne od warunków klimatycznych. Najnowsze obserwacje karpackiej populacji niedźwiedzi brunatnych sugerują, ze zwierzęta te modyfikują swoje zachowania, co prawdopodobnie związane jest ze zmianami w warunkach zimowych. Coraz częściej obserwuje się w wielu obszarach Europy, ze niedźwiedzie nie hibernują w okresie zimowym. Zima to okres niskiej dostępności żywności i hibernacja była dostosowaniem do tych warunków. Skrócenie okresu zimowego snu lub zwiększona aktywność niedźwiedzi w czasie zimy może zatem stworzyć troficznego niedopasowanie. Niedopasowanie troficzne w okresie intensywnego zerowania (jesienią) czy w okresie wybudzania się (wiosną) mogą mieć wpływ na sukces reprodukcyjny gatunku, a w konsekwencji na jego przyszłość. Zmiany w ekologii, fizjologii i zachowaniu niedźwiedzi, będące skutkiem zmian klimatycznych, mogą mieć również wpływ na relacje człowiek-niedźwiedź, na potencjalnie pojawiające się konflikty czy też postrzeganie i wartościowanie niedźwiedzi przez ludzi.

Klimat to "przeciętna pogoda" w danym miejscu na przestrzeni wielu lat, to schematy temperatury, opadów (deszczu i śniegu), wilgotności, siły i kierunku wiatru czy zmian pór roku. Pogoda to wydarzenia, które zdarzają się każdego dnia w naszej atmosferze. Choć pogoda może zmienić się w ciągu kilku godzin, klimat kształtuje się przez tysiące, a nawet miliony lat.
Zmiana klimatu, wg definicji Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC, Intergovernmental Panel on Climate Change) to zmiana stanu i właściwości klimatu, które utrzymują się przez dłuższy okres czasu, dekady lub dłużej. Odnosi się to do wszelkich zmian klimatycznych w czasie, czy to w wyniku naturalnych zmian czy w wyniku działalności człowieka. Jest to definicja stosowana przez Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC). Obecnie obserwowane zmiany klimatyczne są bezpośrednio lub pośrednio związane z działalnością człowieka, dodatkowo na zmiany te wpływają naturalne zmiany składu atmosfery ziemskiej.

Zmiany klimatu to problem globalny. Sprawozdanie za rok 2007 przedstawione przez IPCC pokazuje jednoznacznie postępujące ocieplenie klimatu. Klimat Ziemi ocieplił się średnio o 0,74°C (+ 0,56°C do 0,92°C) w ciągu ostatnich 100 lat (1906-2005).Od 1976 r. obserwuje się nasilone tempo zmian, a jedenaście z ostatnich dwunastu lat (1995-2006) określono jako najcieplejsze lata w zanotowane w wieloletnim zapisie instrumentalnej globalnej temperatury powierzchni od 1850. IPCC przewiduje stopniowe ocieplenie o około 0,2°C na dekadę w ciągu najbliższych 20 lat. Jest bardzo prawdopodobne, że zimne dni, zimne noce i przymrozki staną się rzadsze na większości obszarów lądowych. Obserwuje się również zmniejszanie się pokrywy śnieżnej i lodowej – dane satelitarne pokazują, że średnia roczna pokrywa lodu na morzu w okolicach Arktyki zmniejszyła się o 2,7% na dekadę. Lodowce górskie i pokrywa śnieżna zmniejszyła się na obu półkulach. Od 1900 roku obserwuje się stałe zmniejszanie się obszaru sezonowo zamarzającego gruntu o około 7% na półkuli północnej, a w sezonach wiosennych aż do 15%. Wraz z ociepleniem podnosi się stale poziom, rośnie on w tempie średnio około 3,1 mm rocznie od 1993 do 2003 r.

Zmiany klimatyczne są szczególnie odczuwalne w północnych szerokościach geograficznych, i te właśnie regiony oraz obszary górskie są szczególnie narażone na skutki zmian. W Europie na obszarach górskich obserwuje się i przewiduje się stałe zmniejszanie się lodowców, zmniejszenie się pokrywy śnieżnej, co wpływa zarówno na przyrodę, jak i na gospodarkę (m.in. turystykę). W Europie północnej obserwuje się również wzrost ilości opadów (1900-2005), a także wzrost częstotliwości fal upałów i obfitych opadów deszczu.

Projekt GLOBE (POL-NOR/198352/85/2013) jest finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza.

Celem programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza jest zmniejszenie różnic ekonomicznych i społecznych oraz propagowanie współpracy bilateralnej poprzez popularyzację i wsparcie badań naukowych. Program zakłada finansowanie badań naukowych i prac rozwojowych w następujących obszarach: (1) ochrona środowiska, (2) zmiany klimatyczne, w tym badania polarne, (3) zdrowie, (4) nauki społeczne i współpraca dwustronna, z uwzględnieniem tematyki dotyczącej migracji, spójności społecznej, roli mniejszości oraz społecznego aspektu zrównoważonego rozwoju, (5) równość płci oraz równowaga między życiem zawodowym a prywatnym, (6) wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla.

Zespół realizujący projekt GLOBE:

Instytut Ochrony Przyrody PAN (PL) www.iop.krakow.pl (dr hab. Nuria Selva Fernandez, dr Agnieszka Olszańska, dr Agnieszka Sergiel, dr Jörg Albrecht)
Norwegian University of Life Sciences, Department of Ecology and Natural Resource Management (NO) www.nmbu.no (prof. Jon Swenson, dr Sam Steyaert, dr Richard Bischof)
Telemark University College, Department of Environmental and Health Studies (NO) www.hit.no (dr Andreas Zedrosser)
Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego (PL) www.wne.uw.edu.pl (dr Marek Giergiczny)

Norwegian Institute for Nature Research (NO) www.nina.no

oraz Tatrzański Park Narodowy (PL) www.tpn.pl (instytucja wspomagająca)

WP1. Wpływ zmian klimatycznych na ekologię zimowania i rozmieszczenie populacji niedźwiedzia brunatnego

Ocenimy współczesne zmiany warunków klimatycznych borealnych i alpejskich ekosystemów, w szczególności w obecnym zasięgu populacji niedźwiedzi brunatnych w Skandynawii i północnych Karpatach. Głównym zagadnieniem badawczym jest zbadanie czy ekologia zimowania niedźwiedzi (wzorce zimowania, aktywność zimowa) jest uzależniona od zmian klimatycznych. Będziemy także badać czy rozmieszczenie populacji niedźwiedzi brunatnych zmienia się z powodu zmian klimatycznych. Uzyskane wyniki zostaną wykorzystane do modelowania przewidywanych skutków zmian klimatycznych na badane wskaźniki. W ramach zadania WP1 prowadzone są badania telemetryczne (odłowy niedźwiedzi i wyposażanie schwytanych osobników w obroże telemetryczne w systemie GPS), analizy długoterminowych danych klimatycznych oraz danych na temat zimowania i ekologii niedźwiedzi z populacji skandynawskiej i karpackiej, sporządzone zostaną modele tzn. „koperty klimatycznej” oraz modele predykcyjne.


WP2. Wpływ zmian klimatycznych na ekologię żerowania niedźwiedzia brunatnego

W ramach zadania WP2 badany będzie wpływ zmian klimatycznych na ekologię żerowania niedźwiedzi brunatnych poprzez ocenę długoterminowych zmian w diecie niedźwiedzi brunatnych, w czasowej i przestrzennej dostępności żywności niedźwiedzia. Używając izotopów stabilnych przeanalizowane zostaną próby obecnego oraz potencjalnego pożywienia niedźwiedzi oraz próby włosów niedźwiedzi z populacji karpackiej i skandynawskiej. Kolekcja włosów niedźwiedzi obejmuje ostatnie 30 lat, dodatkowo przeanalizowane zostaną próby muzealne oraz próby pobrane od niedźwiedzi odłowionych w trakcie badań telemetrycznych. Prowadzone będą także analizy aktualnych i historycznych danych przestrzennych. Uzyskane dane pozwolą nam na ocenę oraz przewidywanie mechanizmów pozwalających na adaptację niedźwiedzi do zmian klimatycznych.


WP3. Wpływ klimatu i działalności człowieka na ekologie stresu populacji niedźwiedzia brunatnego

Zadania WP3 obejmuje badania nad wpływem warunków klimatycznych, w interakcji z czynnikami związanych z działalnością człowieka (m.in. ingerencja człowieka w przestrzeń, zmiany siedliskowe) na bazowy poziom stresu niedźwiedzi brunatnych (badania poziomu kortyzolu). Do analiz krótko- i długoterminowego stresu wykorzystane zostaną próby włosów niedźwiedzi, w wykorzystane będą zarówno dane długoterminowe zbierane od wielu osobników, jak i dane zbierane wielokrotnie od tych samych osobników. Pozwoli to zbadać związek między poziomem stresu a indywidualnymi historiami życiowymi poszczególnych osobników w relacji do zmian klimatycznych (fitness). Zadanie WP3 będzie ściśle powiązane z zadaniem WP2, a dane na temat stresu analizowane będą w kontekście danych dotyczących diety, ekologii żerowania czy danych środowiskowych. Do oceny stresu krótkoterminowego (analizy hormonalne) wykorzystane zostaną próby kału zbierane w ramach projektu GLOBE, jak również innych projektów realizowanych na terenie Karpat czy Skandynawii.


WP4. Społeczno-ekonomiczne aspekty zmian w stosunkach niedźwiedź człowiek w odniesieniu do zmian klimatycznych

Zmiany klimatyczne mogą znacząco wpływać na ekologię i zachowanie niedźwiedzi brunatnych (m.in. rozprzestrzenianie się osobników na nowy, nieużytkowany dotychczas teren czy rodzaj siedlisk, osobniki niehibernujące), a co za tym idzie może zwiększyć się prawdopodobieństwo spotkań człowieka z niedźwiedziami. W ramach zadania WP4 badane będą różnorodne aspekty społeczne i ekonomiczne relacji człowiek-niedźwiedź. Prowadzone będą również zmian w relacjach człowiek-niedźwiedź z wykorzystaniem metod preferencji (eksperymenty wyboru). Ocenimy także jak niedźwiedzie są „wartościowane” czy „wyceniane” w Norwegii i Polsce, oraz jak fakt ten odnosi się do krajowych systemów rekompensat.


WP5. Zarządzanie projektem i upowszechnianie wyników

Jednym z głównych celów zadania WP5 będzie upowszechnianie wyników projektu do wszystkich zainteresowanych sektorów, tak by możliwie jak najszerzej rozpowszechnić proponowane przez nas interdyscyplinarne podejście w ocenie wpływu zmian klimatu na populacje dużych drapieżników. Tworząc międzynarodowy zespół badaczy chcemy wzmocnić komunikację i wymianę informacji i stworzyć podstawy do dalszej długoterminowej współpracy pomiędzy badaczami polskimi i skandynawskimi. W ramach zadania WP5 przygotowana zostanie strona internetowa projektu prezentująca zarówno zagadnienia teoretyczne związane ze zmianami klimatycznymi i ich wpływem na ekologię populacji niedźwiedzi brunatnych, jak również bieżące wyniki prowadzonych badań. Planujemy również przeprowadzenie spotkań roboczych zespołu badawczego, przygotowanie publikacji naukowych i popularno-naukowych, jak również jak praktycznych wskazówek dla zarządzających gatunkami czy obszarami chronionymi znajdującymi się w zasięgu występowania populacji niedźwiedzi brunatnych.

Głównym celem projektu GLOBE jest ocena skutków zmian klimatu na karpacka i skandynawską populację niedźwiedzia brunatnego, a także odpowiedź na pytanie jak na zmiany te wpływają czynniki związane z działalnością człowieka. Celem projektu jest również wyjaśnienie mechanizmów dostosowywania się dużych drapieżników zamieszkujących ekosystemy borealne i alpejskie do zmian klimatycznych.

W ramach projektu GLOBE, chcemy:

1) dokonać oceny współczesnych zmian warunków klimatycznych w ekosystemach borealnych i górskich, w szczególności w obszarach rozmieszczenia karpackiej i skandynawskiej populacji niedźwiedzia brunatnego (na podstawie długookresowych serii danych chcemy dokonac identyfikacji zmiennych bioklimatycznych, które najlepiej wyjaśniają te zmiany);

2) określić wpływ zmian klimatu na ekologię zimowania niedźwiedzia brunatnego (długość snu zimowego, dzień wejścia i wybudzenia), aktywność i przemieszczanie się w zimie; uzyskane wyniki pozwolą na przeprowadzenie modelowania wpływu spodziewanych zmian klimatu na parametry określające ekologię zimowania;

3) opracować model „koperty klimatycznej” („climat envelope model”) dla niedźwiedzia brunatnego, a na jego podstawie opracować prognozy rozmieszczenia gatunków i potencjalnych zmian rozmieszczenia w zależności od zmian klimatycznych;

4) ocenić wpływ zmian klimatycznych i działalności człowieka na ekologię żerowania niedźwiedzia brunatnego, dokonać prognozy zmian i dopasowań troficznych;

5) ocenić wpływ zmian i warunków klimatycznych na fizjologiczny krótkotrwały i długotrwały stres w populacjach niedźwiedzi; ocena jak skutki krótko-i długotrwałego stresu są „wyrównywane” zmianami ekologii zimowania i żerowania gatunku; ocena związku poziomu krótko-i długotrwałego stresu na dostosowanie osobników;

6) ocenić społeczno-ekonomiczne aspekty związane ze zmianami klimatycznymi, a także ocenić relacje człowiek-niedźwiedź, poznać świadomoś i wiedzę na temat niedźwiedzi, postrzeganie gatunku, strach przed nim czy „wartościowanie” niedźwiedzi w Polsce i Skandynawii.

Zmiany klimatyczne są jednym z głównych globalnych zagrożeń dla różnorodności biologicznej. Zrozumienie, jak gatunek reaguje na zmiany klimatu ma kluczowe znaczenie dla ochrony różnorodności biologicznej oraz zarządzania ekosystemem. Regiony alpejskie i borealne są prawdopodobnie szczególnie narażone na zmiany klimatyczne.

Duże drapieżniki zamieszkujące te regiony mogą być dobrymi wskaźnikami zachodzących zmian klimatycznych i środowiskowych. Podobnie jak niedźwiedź polarny (Ursus maritimus) w Arktyce, tak niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) w regionach borealnym i alpejskim może być wzorem badań zmian klimatycznych.

35 bears TZK

Głównym celem projektu jest ocena i prognoza już istniejących i przyszłych efektów zmian klimatycznych na populacje niedźwiedzi brunatnych (populacje skandynawska i karpacka), a także opisanie mechanizmów adaptacji do zmian klimatycznych i zmian wywołanych działalnością człowieka. Projekt GLOBE łączy różne techniki i metody badawcze telemetria GPS, analiza poziomu stresu, analiza izotopów stabilnych, 

W projekcie GLOBE planujemy łączyć różne metody badawcze, takie jak telemetria satelitarna (GPS), analizy izotopów stabilnych i analizy hormonalne, modelowanie (model koperty klimatycznej i modele predykcyjne), jak również analizy przestrzenne i badania społeczno-ekonomiczne. We współpracy z zespołem partnerów norweskich przeprowadzimy analizy długoterminowych zbiorów danych (około 30 lat dla populacji skandynawskiej), na poziomie populacji i na poziomie osobniczym. Ufamy, że nasze badania pomogą zrozumieć wpływu zmian klimatycznych na bioróżnorodność i funkcjonowanie ekosystemów. Projekt GLOBE może mieć również istotne znaczenie dla ochrony i zarządzania populacjami niedźwiedzia brunatnego.

Fot. Tomasz Zwijacz-Kozica