Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony! Przeczyaj więcej na temat plików cookies.

Gora-gory

Biologia, ekologia i zachowanie niedźwiedzi

6 bear OleFROBERT Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) jest gatunkiem o ogromnych wymaganiach przestrzennych i niskim tempie reprodukcji. Jest przy tym bardzo wrażliwy na utratę i fragmentację siedlisk oraz zakłócenia ze strony człowieka, szczególnie zimą. Na aktualny zasięg gatunku bardzo istotny wpływ miało prześladowanie przez ludzi, dlatego też siedliska obecnie wykorzystywane przez niedźwiedzie niekoniecznie muszą być najbardziej odpowiednie dla tego gatunku. Obszary zajmowane przez niedźwiedzie muszą obfitować w preferowany przez nie pokarm, ale także dawać możliwość ukrycia się. W Europie, zasięg niedźwiedzi został ograniczony głownie do obszarów odległych od siedzib ludzkich i górzystych. Niedźwiedzie brunatne występujące w Polsce prawdopodobnie należą do tej samej linii genetycznej, którą stwierdzono na Słowacji, czyli do kladu obejmującego niedźwiedzie północno- i wschodnioeuropejskie (północna Skandynawia, kraje bałtyckie, wschodnia Rosja, północne Karpaty), azjatyckie oraz alaskańskie. U dorosłych osobników występuje wyraźny dymorfizm płciowy wyrażający się w rozmiarach ciała (samce są większe od samic). Osobnicza masa ciała zmienia się w znacznym zakresie w ciągu roku i pomiędzy kolejnymi latami. 37 bears TZK

Niedźwiedzie brunatne są wszystkożerne. Skład ich diety zmienia się w zależności od dostępności pokarmu i pory roku. W biogeograficznej skali, skład ten zależy od położenia (długość i szerokość geograficzna oraz wysokość nad poziomem morza) oraz warunków środowiska (temperatura i pokrywa śnieżna). W lasach strefy umiarkowanej dominuje pokarm roślinny i bezkręgowce, a w tundrze kręgowce. W niektórych regionach pokarm pochodzenia antropogenicznego (np. karma dla zwierzyny łownej, owoce z sadow) stanowi główny składnik niedźwiedziej diety. W cyklu rocznym niedźwiedzi wyróżnia się cztery stany fizjologiczne: sen zimowy, hipofagia, normalna aktywność i hyperfagia. Na dalekiej północy, sen zimowy może trwać nawet ponad 7 miesięcy, choć niektóre osobniki w cieplejszych regionach mogą być aktywne przez cały rok. Długość snu zimowego niedźwiedzi jest rożna w rożnych populacjach. Generalnie, im większa jest szerokość geograficzna tym dłuższy okres hibernacji. Ciężarne samice najwcześniej zakładają gawry i opuszczają je jako ostatnie. Czas trwania hibernacji zależy także od wieku osobników. Dorosłe samce jako ostatnie zapadają w sen zimowy i najwcześniej opuszczają gawry. Do połowy maja samice z młodymi pozostają stosunkowo blisko miejsca gawrowania. Chociaż niedźwiedzie wykazują wysoki stopień przywiązania do rejonów gawrowania, tylko wyjątkowo ponownie korzystają z tej samej gawry.

Okres godowy niedźwiedzi brunatnych zwykle rozpoczyna się na początku maja i trwa do lipca. Osobniki w wieku rozrodczym należące do obu płci kopulują wielokrotnie, często z wieloma partnerami. Młode rodzą się w trakcie snu zimowego, od grudnia do marca. W momencie urodzenia młode są nagie i ślepe. Ważą około 350–500 gram. Średnia wielkość miotu jest rożna w rożnych populacjach i wynosi 1,3–2,6 młodych. Młode z jednego miotu mogą być potomstwem rożnych ojców. Okres reprodukcyjny u samic może trwać od 3 do 29 roku życia, z największą wydajnością w wieku 8–9 lat. W większości populacji matka opiekuje się potomstwem przez 1,4 do 3,5 roku. Największa śmiertelność niedźwiedzi brunatnych występuje w pierwszym roku życia. Za jedną z głównych przyczyn śmiertelności młodych, przynajmniej w niektórych populacjach, uważane jest dzieciobójstwo ze strony samców. W większości populacji niedźwiedzi, główną przyczyną ich śmiertelności jest działalność człowieka. W naturze niedźwiedzie mogą żyć ponad 30 lat, w niewoli najstarszy samiec dożył 50 lat, a najstarsza samica 42 lata.

39 bears TZK Niedźwiedzie brunatne nie są zwierzętami terytorialnymi, a ich areały osobnicze nakładają się. Nakładanie się areałów jest największe w przypadku samic, zwłaszcza spokrewnionych ze sobą. Areały osobnicze samców są zwykle znacznie większe od areałów samic, jednak wielkości te różnią się znacznie pomiędzy populacjami. W Europie areały samców wynoszą od 128 km2 w Chorwacji do 1600 km2 w środkowej Szwecji, a dla samic odpowiednio od 58 km2 do 225 km2. Migrujące młode samce mogą mieć areały do 12 000 km2. W Skandynawii, samice w wieku 2 do 4 lat przenoszą się średnio 28 km od centrum areału, w którym się urodziły, podczas gdy 4 letnie samce oddalają się na średnią odległość 119 km. Maksymalny dystans migracji wynosił 467 km dla samców i 90 km dla
samic.

Fot. Tomasz Zwijacz-Kozica i Ole Frobert ©